ایده ای پارادایمی در نقدِ عقلِ تاریخی در اسلام

اگر بپذیریم که هرگونه تفسیر از میراث اندیشگی اسلام بر یک چارچوب از انگاره‌ها و مفاهیم، که عنوان عقل تاریخی می­گیرد، مبتنی است؛ در آن صورت تداوم ساختار این عقل تاریخی زمینه‌سازِ ناکارآمدیِ روایت‌های تاریخی مسلمانان در پاسخ به دشواره‌های جامعه معاصر می‌شود. بر همین اساس چگونگی گسست معرفتی از انگاره‌های عقل تاریخی در اسلام دشواره‌ای تلقی شد که مقاله درصدد پاسخ بدان برآمده است. مقاله روایت‌شناسی و شالوده‌شکنی را همچون طرح‌واره‌ای نظری تلقی می‌کند که امکان یک چنین گسست از انگاره‌های عقل تاریخی در اسلام را فراهم می‌کند؛ طرح‌واره­ای نظری که می­توان بدان عنوان «ایده‌ای پارادایمی در نقد عقل تاریخی در اسلام» داد. براساس این ایدة پارادایمی، شالوده‌شکنی ضمن بازشناسی انگاره­های متافیزیکی و دوگانه­های فروکاهنده­ای که عقل تاریخی مورخان مسلمان را در خود محصور کرده است، چشم­اندازی بدیل را برای خوانش تراث اسلامی در اختیار مورخان قرار می­دهد. روایت‌شناسی نیز با بازشناسی ساختارهای پیرنگ رسوب‌یافته در ساختارِ عقلِ تاریخی در اسلام زمینه­های بازاندیشی منطق تفکر تاریخی در اسلام و طرح‌اندازی­های روایی نوین را فراهم می­کند. با تکیه بر این طرح‌اندازی‌های نوین است که مورخان مسلمان می­توانند به خوانشی نوین از سنت اسلامی دست یافته و بدین‌ترتیب پاسخی برای دشواره‌های عصری بیابند.